Ο χάρτης αξιών του Inglehart
Εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα ευρήματα της World Values Survey που για πρώτη φορά έγινε στην Ελλάδα από τη Διανέοσις και το ΕΚΚΕ. Τα επεξεργασμένα δεδομένα της έρευνας, η οποία περιλάμβάνει περισσότερες από 300 ερωτήσεις, αποτελούν μια πλούσια βάση για αναλύσεις και για την κατανόηση σύνθετων φαινομένων από ερευνητές, κοινωνικούς επιστήμονες, σχεδιαστές πολιτικής και δημοσιογράφους. Πρόκειται για την ακτινογραφία μιας κοινωνίας σε αναδίπλωση.
Σε πολύ γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι οι Έλληνες διαπνέονται από δημοκρατικά φιλελεύθερα αισθήματα αποδίδοντας υψηλή σημασία στη δημοκρατική διακυβέρνηση αν και το ενδιαφέρον τους για την πολιτική παραμένει πολύ χαμηλό. Για τους περισσότερους Έλληνες που ρωτήθηκαν η χώρα μπορεί να κυβερνάται δημοκρατικά αλλά η εμπιστοσύνη σε βασικούς δημοκρατικούς θεσμούς όπως η κυβέρνηση και τα κόμματα βρίσκεται στο ναδίρ. Το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο βρίσκεται στην κορυφή των προτιμήσεων του δείκτη εμπιστοσύνης στους θεσμούς δείχνει τη διαχρονική αξιακή προσήλωση της ελληνικής κοινωνίας στην ανώτατη εκπαίδευση ως μοχλό κοινωνικής ανόδου.
Αν στην καθημερινή ζωή παρουσιαστεί μια κατάσταση διλημματική όπου θα πρέπει κανείς να καθορίσει τη στάση του ζυγίζοντας αξιακές προτεραιότητες οι τρεις πρώτες που προτάσσουν οι σημερινοί Έλληνες είναι η προσήλωση στην οικογένεια, η αφοσίωση στα παιδιά και η προάσπιση του προσωπικού τους συμφέροντος. Στον ίδιο δείκτη όσα σχετίζονται με την προστασία του δημοσίου συμφέροντος εν γένει όπως για παράδειγμα η υπεράσπιση των αδυνάτων, η τήρηση των νόμων, η πίστη στην πατρίδα και άλλα ακολουθούν από απόσταση, μεγάλη.
Το προγαμιαίο σέξ δικαιολογείται σε υψηλά ποσοστά από τους περισσότερους. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο με την ομοφυλοφιλία και την έκτρωση όπου οι περισσότεροι συμπολίτες μας τείνουν να μην τη δικαιολογούν ποτέ. Η στάση των περισσότερων Ελλήνων απέναντι στην τεχνολογία και την επιστήμη είναι θετική. Την ίδια στιγμή βέβαια περισσότεροι από 9 στους 10 πιστεύουν στο Θεό.
Οι Έλληνες αν και σημειώνουν σχετικά υψηλό δείκτη προσωπικής ευτυχίας, εμφανίζονται κουμπωμένοι με τον διπλανό τους, επιφυλακτικοί με το κοινωνικό τους περιβάλλον καθώς εμπιστεύονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα μόνο τον εαυτό και την οικογένειά τους. Οι καλοί τρόποι και η εργατικότητα προτάσσονται ως οι δυο σημαντικότερες αξίες που πρέπει να μάθουν τα παιδιά από το σπίτι τους. Στην ίδια ερώτηση η ανιδιοτέλεια και η φαντασία αναφέρθηκαν ελάχιστα. Ίσως αυτό να εξηγεί το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την έρευνα. Η Ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε αναδίπλωση. Θέλει να αλλάξει, να μεταρρυθμιστεί προς το καλύτερο. Αλλά δεν έχει τη φαντασία και την αναδιοτέλεια για να το πράξει.
Αλέξανδρος Μελίδης 