Η δεύτερη ημερίδα του Ινστιτούτου Επικοινωνίας είχε ως θέμα της το ερώτημα «Ποιος φοβάται τα social media;«. Συμμετείχα στο τελευταίο πάνελ με τίτλο «Από την Ανοικτή Διακυβέρνηση προς την Ανοικτή καινοτομία» με την εξής παρουσίαση – ομιλία.
1. Βασική θέση αυτής της παρουσίασης είναι πως όποιον οργανισμό κι αν υπηρετεί κανείς έχει κομβική σημασία να γνωρίσει σε βάθος τις ιδιομορφίες του. Μέσα σ’ αυτές κρύβονται τα σωστά ερωτήματα για τη μετάβαση του οργανισμού προς την ανοικτή καινοτομία.
2. Η ιδέα και η πρακτική της Ανοικτής Διακυβέρνησης διανύει ήδη τη δική της χρονογραμμή στην ελληνική πραγματικότητα. Είναι μια χρονογραμμή από δράσεις με κάποιες ιδιομορφίες που αξίζει να δούμε.
3. Ας πάρουμε για παράδειγμα την πρώτη δράση Ανοικτής Διακυβέρνησης στην Ελλάδα που ήταν οι ανοικτές προσκλήσεις για θέσεις πολιτικής ευθύνης στο δημόσιο.
Η ιδιομορφία εδώ εντοπίζεται στο γεγονός ότι σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο η ανοικτή διακυβέρνηση αφορά πρωτίστως δράσεις όπως το άνοιγμα δημόσιων δεδομένων, η συμμετοχή στη δημόσια διαβούλευση, η διαφάνεια και η συνεργατικότητα.
Εδώ όμως ξεκίνησε από τις ανοικτές προσκλήσεις ενδιαφέροντος ακριβώς γιατί η ανοικτή διακυβέρνηση κλήθηκε να απαντήσει στην ιδιομορφία του μέχρι τότε συστήματος επάνδρωσης αυτών των θέσεων.
4. Ό,τι κριτική, θετική και αρνητική, και αν γίνει, είναι δύσκολο κανείς να αρνηθεί ότι οι ανοικτές προσκλήσεις πέτυχαν 2 πράγματα.
Πρώτον, τη ρήξη με την μέχρι τότε αδιαμφισβήτητη λογική ότι το κράτος είναι λάφυρο του εκάστοτε νικητή των εκλογών
Δεύτερον, άνοιξαν χώρο συζήτησης για το πως οι ανοικτές προσκλήσεις μπορούν να βελτιωθούν στο άμεσο μέλλον μέσα από κάποιου είδους θεσμική θωράκιση.
5. Για να έχει κάποια αξία η χρήση των social media από οποιονδήποτε οργανισμό πρέπει αυτός να εντοπίσει τις δικές του εσωτερικές ιδιομορφίες αλλά και του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο κινείται.
Αν παρολαυτά χρησιμοποιεί κανείς τα social media χωρίς κατανόηση των δικών του ιδιομορφιών τότε και πάλι θα λάβει απαντήσεις και λύσεις. Μόνο που θα είναι για προβλήματα και για στόχους διαφορετικούς από τους δικούς του.
6. Δεν υπάρχει καμία μαγική συνταγή. Αλλά σίγουρα απαιτείται Ηγεσία, Στρατηγική και Άνθρωποι. Χρειάζεται ηγεσία που γνωρίζει καλά τις στρατηγικές ιδιομορφίες, που εμπνέει και αντιπροσωπεύει διαρκώς το όραμα , που ενδυναμώνει τους ανθρώπους για να αποκτήσουν τις νέες δεξιότητες και που συντονίζει κάθε είδους παίκτες, εντός και εκτός του οργανισμού για την υλοποίησή του.
Με τι μοιάζει η αλλαγή παραδείγματος ή έστω τι μπορεί να χαρακτηριστεί ως σημάδι της;
Ας φανταστούμε έναν οργανισμό τόσο δυσκίνητο όσο το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Όταν πριν από έναν περίπου χρόνο άρχισε η ανοικτή ηλεκτρονική διαβούλευση για την αναμόρφωση του συστήματος προσλήψεων του ΑΣΕΠ, προκάλεσε μια μικρή κρίση τις πρώτες μέρες της διεξαγωγής της. Δημοσιογράφοι, πολίτες, ενώσεις πολιτών ζητούσαν δημόσια στα ΜΜΕ διευκρινίσεις για πολλά θέματα. Ο υπουργός τότε ζήτησε από τη αρμόδια διευθύντρια που συνέταξε το σχέδιο νόμου να απαντά online στα πιο επίμαχα ζητήματα. Την ίδια μέρα, μετά από εκπαίδευση στο σύστημα διάρκειας 15’ την ώρα της εργασίας της, η διευθύντρια, απαντούσε πλέον καθημερινά σε επιλεγμένα ερωτήματα σε όλη τη διάρκεια της διαβούλευσης.
Το παράδειγμα αυτό μας δείχνει ότι η τεχνολογία είναι το εύκολο μέρος όταν υπάρχει βούληση από την ηγεσία.
7. Έχει ενδιαφέρον να δούμε τις ιδιομορφίες μας συγκριτικά.
Πριν 2 μήνες στη σύνοδο για τη Διακυβέρνηση 2.0 στην Washington, η Ellen Miller, διευθύντρια του sunlight foundation άσκησε αυστηρή κριτική στην πολιτική Obama για την Ανοικτή Διακυβέρνηση.
Είπε χαρακτηριστικά ότι “Η ώθηση για διαφάνεια και ανοικτά δεδομένα έχει ουσιαστικά σταματήσει.” Η ομιλία της εδώ.
Αν σκεφτούμε με βάση την εικόνα των μεγάλων, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αλλαγών που φέρνει η ανοικτή διακυβέρνηση Ομπάμα το πιθανότερο είναι να χαρακτηρίσουμε την παραπάνω κριτική υπερβολική ή ακόμα και άδικη. Αν όμως αναλογιστούμε ότι προέρχεται από έναν μη κυβερνητικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό με όλη τη σημασία της έννοιας, ο οποίος με σπουδαίο έργο και προηγμένες δράσεις βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της ανοικτής διακυβέρνησης, τότε δεν ακούγεται καθόλου περίεργο.
Το επιστέγασμα της κριτικής της Miller ότι “Αρχίζουμε να ανησυχούμε ότι αυτή η κυβέρνηση ενδιαφέρεται περισσότερο για το στυλ παρά για την ουσία.” έρχεται να μας υπενθυμίσει μια δομική ιδιομορφία. Ειδικά στις ΗΠΑ, αλλά και αλλού, υπάρχουν οργανώσεις της ΚτΠ με συστηματικές και συνεπείς δράσεις που ανοίγουν δρόμους, αλλάζουν οι ίδιες το παράδειγμα από τα κάτω. Οργανώσεις όπως το Sunlight είναι πολύ πιο μπροστά από οποιαδήποτε κυβέρνηση.
Εδώ για τους γνωστούς λόγους δεν έχουμε τέτοιες οργανώσεις. Και ίσως να μην αποκτήσουμε στο ορατό μέλλον. Εδώ τέτοιας κλίμακας αλλαγές όπως η ανοικτή διακυβέρνηση έρχονται από πάνω προς τα κάτω.
8. Την παραπάνω δομική ιδιομορφία κάθε άλλο παρά ως αφορμή για μοιρολατρία πρέπει να εκλάβουμε. Κάθε ιδιομορφία είναι κι ένα κάλεσμα για μια νέα οπτική. Αν γνωρίσουμε σε βάθος τις τοπικές ιδιομορφίες τότε αποκαλύπτουμε ευκαιρίες δράσης.
Χρειάζεται όμως διαφορετική, προσαρμοστική στο διενεκές, ικανή να πλοηγείται σε αμφίσημες καταστάσεις, λιγότερο ορθολογική έως μη λογική ματιά.
“Ο λογικός άνθρωπος προσαρμόζει τον εαυτό του στον κόσμο. Ο μη λογικός επιμένει να δοκιμάζει να προσαρμόζει τον κόσμο στον εαυτό του. Επομένως, όλη η πρόοδος εξαρτάται από τον μη λογικό άνθρωπο.” George Bernard Shaw
Ας προσπαθήσουμε να δούμε τις δράσεις των Atenistas με αφαιρετική ματιά. Άραγε πόσοι από εμάς θα ήμασταν πρόθυμοι να καθαρίσουμε δρόμους και πλατείες μαζί με αγνώστους αν πρώτα δεν είχαμε δει ότι αυτό ήδη γίνεται με επιτυχία από πολλούς άλλους;
9. Ποιός τελικά φοβάται τα social media; Αν κρίνουμε από το αυξανόμενο πλήθος του κόσμου που τα χρησιμοποιεί καθημερινά, όπως καταλαβαίνει, τότε νομίζω κανείς δεν τα φοβάται ιδιαίτερα. Αν τώρα υπάρχουν εταιρίες, οργανισμοί και άνθρωποι που διστάζουν, θα έλεγα να πειραματιστούν με το εγγενές χαρακτηριστικό των social media που είναι το μοίρασμα. Ας δοκιμάσουν κάθε πειραματισμό, αφού όμως πρώτα έχουν κατανοήσει καλά τις δικές τους ιδιομορφίες.
Αλέξανδρος Μελίδης 