Παρακολούθησα το διαδικτυακό debate ζωντανά από τον υπολογιστή στο χώρο που έγινε, καθήμενος οριακά εκτός του αυτοσχέδιου στούντιο στο οποίο εκτυλίχθηκε. Είχα έτσι το μοναδικό προνόμιο να παραβρίσκομαι στα παρασκήνια και παράλληλα να το παρακολουθώ σχεδόν υπό τις ίδιες συνθήκες σαν να μην ήμουν εκεί.
Η επιτυχία του ζωντανού διαδικτυακού debate ‘Πολίτες Επικεφαλής’ ήταν ότι κατέδειξε τι μπορεί να γίνει αν μερικοί πολίτες συνεργαστούν εθελοντικά, με συνέπεια και αξιοποιώντας το κοινωνικό τους κεφάλαιο. Είναι μια κλασσική περίπτωση αυτού που αποκαλείται proof of concept.
Ένα εγγενές χαρακτηριστικό των νέων μέσων είναι πως ευνοούν άπειρους συνδυασμούς χρήσης τους ανάλογα με τις προτιμήσεις των δημιουργών περιεχομένου και γεγονότων. Έτσι, με σχετική ευκολία, έχουμε καινοτομίες ή κοινοτοπίες, καλά ή κακά προηγούμενα. Το ζωντανό διαδικτυακό debate εξελίχθηκε πολύ ικανοποιητικά σύμφωνα με τις προδιαγραφές που σχεδιάστηκε. Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ένα καλό προηγούμενο μέσα στο ζοφερό τοπίο της δημόσιας επικοινωνίας.
Ταυτόχρονα, όμως, απέχει από το να αποτελεί καινοτομία. Πέτυχε σε ό,τι είχε να κάνει με τη δημιουργία καλού κλίματος και ελπιδοφόρων εντυπώσεων στη μικρή ελληνική κοινότητα των συμμετοχικών μέσων. Αλλά παράλληλα, ίσως και ακούσια, ανέδειξε με ενάργεια διαχρονικές στρεβλώσεις και τα κενά κατανόησης που τόσο επίμονα εμφανίζονται σε κάθε προσπάθεια για μια πιο ανοικτή, συμμετοχική και διάφανη πολιτική επικοινωνία.
Το deb8 έδειξε καθαρά μερικά πράγματα άξια προβληματισμού.
Πρώτον, η τηλεοπτική φόρμα παραμένει ισχυρά επιδραστική, κάτι που φάνηκε από την επιρροή της στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του deb8. Σε όσους παρακολούθησαν έστω και λίγο το εγχείρημα ήταν εμφανές πως δεν ξέφυγε από τα λίγο-πολύ καθιερωμένα τηλεοπτικά πρότυπα. Το ‘παράπονο’ ενός πολιτικού που στο τέλος αναφέρθηκε στην έλλειψη διαλείματος για διαφημίσεις είναι χαρακτηριστικό.
Δεύτερον, Οι πολιτικοί για άλλη μια φορά απέφυγαν να απαντήσουν απευθείας ή να συζητήσουν άμεσα με τους πολίτες. Έτσι οι πολίτες, αν και χρήστικαν επικεφαλής, παρέμειναν οιωνεί συμμέτοχοι αφού τελικά παρακολούθησαν απλά τη διαμεσολαβημένη υποβολή των ερωτήσεών τους. Η φυσική παρουσία των πολιτικών σε μια διαδικτυακή πρωτοβουλία υπαινίσσεται μια άλλου τύπου αλληλόδραση με τους πολίτες η οποία, όμως, ακόμα αναζητείται.
Τρίτον, όλα αυτά ίσως έπρεπε να είναι απολύτως αναμενόμενα. Από πότε είχαμε κουλτούρα διαρκούς συμμετοχής στα κοινά για να περιμένουμε κάτι άλλο πέρα από ένα ακόμα talk show; Αν σας φαίνεται ‘κάπως’ αυτή η ερώτηση, υπάρχει και πιο εύκολη. Πόσοι από την ευρύτερη κοινότητα των συμμετοχικών μέσων εξέφρασαν σε ποικίλλους τόνους την δυσαρέσκειά τους για τις συνθήκες που διεξάγεται η προεκλογική περιόδος, την απουσία ουσιαστικής συζήτησης για τα πραγματικά προβλήματα, το ρηχό τηλεοπτικό λόγο, την έλλειψη διαβούλευσης για θέσεις, πολιτικές και προγράμματα; Πολλοί το έκαναν, συχνά μάλιστα προσθέτοντας δραματικό τόνο ή αντικομματικές επωδούς. Γιατί όμως ΚΑΝΕΙΣ δεν μπήκε στον κόπο να αφήσει ΕΝΑ σχόλιο, μια σκέψη, μια ιδέα ή ακόμα περισσότερο μια πρόταση πάνω στα προγράμματα των κομμάτων για την Ε.Ε που αναρτήθηκαν με τόση φροντίδα και επιμέλεια στο deb8.gr ;
Τέταρτον, η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα μπορεί να αδικεί την προσπάθεια που γίνεται για τέτοια πρότζεκτς και να αδειάζει τις μελλοντικές προσδοκίες που δημιουργούν. Όμως πρέπει να επισημάνουμε και κυρίως να καταλάβουμε σε βάθος με ποιούς τρόπους τα νέα μέσα ‘παραδοσιακοποιούνται’ μέσα από τη χρήση – τι αντίφαση – των πλέον εντατικών και ενεργών χρηστών τους.
Συνοπτικά, ναι υπάρχει όρεξη και καλή διάθεση να γίνουν νέα πράγματα. Ναι, ‘υπάρχει’ ή μπορεί να εννοηθεί μια και περισσότερες φαντασιακές κοινότητες που να κάνουν σημαντική δουλειά σε θέματα συμμετοχής του πολίτη, διαφάνειας και διαβούλευσης . Όμως για αυτά τα θέματα υπάρχουν σημαντικά κενά κατανόησης και σε ένα βαθμό έλλειψη εσωτερικής τεχνογνωσίας που αν δεν αντιμετωπιστούν με κάποιο τρόπο θα εξακολουθούν να μας υπερβαίνουν στο παρόν και να επανέρχονται στο μέλλον.
Αλέξανδρος Μελίδης 