Όλοι μια ζωή την έχουμε

Στην πρώτη φάση της πανδημίας, από το lockdown τον περασμένο Μάρτιο έως την σταδιακή του άρση και την επανεκκίνηση της αγοράς τον Ιούνιο, το μήνυμα και ο στόχος ήταν για όλους ξεκάθαρα: Μένουμε σπίτι για να μην αρρωστήσουν πολλοί ταυτόχρονα. Μένουμε σπίτι για να μη παίξουμε το παιχνίδι του COVID-19. Μένουμε σπίτι να κερδίσουμε χρόνο για να δημιουργήσουμε περισσότερες θέσεις σε ΜΕΘ, να προμηθευτούμε εξοπλισμό, να προσλάβουμε προσωπικό στα νοσοκομεία, να βρούμε αποτελεσματικότερες θεραπείες.

Όλοι συμφωνούν ότι η αντιμετώπιση της πρώτης φάσης της πανδημίας στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Τα επιβεβαιωμένα κρούσματα σχεδόν μηδενίστηκαν. Οι θάνατοι ανά εκατομμύριο πληθυσμού ήταν από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Το ίδιο και ο αριθμός των διασωληνομένων νοσηλευόμενων. Ο δείκτης μεταδοτικότητας του ιού «n» επίσης παρέμενε σε μη ανησυχητικό επίπεδο. Η όποια διάδοση της παραπληροφόρησης δεν φάνηκε ούτε στο ελάχιστο να απειλεί την κοινή προσπάθεια της κυβέρνησης, των αρμόδιων υπηρεσιών και, κυρίως, των πολιτών να εφαρμόσουν τα μέτρα και να πετύχουν τον στόχο να αντέξουμε τις πρωτόγνωρες συνθήκες της υγειονομικής κρίσης.

Στη δεύτερη φάση της πανδημίας, από το άνοιγμα του τουρισμού έως σήμερα, το σαφές μήνυμα και ο στόχος απουσιάζουν. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο η κυβέρνηση πορεύτηκε δίχως κεντρικό μήνυμα και συλλογικό στόχο για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε συνθήκες ανοίγματος της οικονομίας σε τουριστική περίοδο με αποτέλεσμα να βαδίσουμε στη λογική του βλέποντας και κάνοντας. Μπορεί η κυβέρνηση να μην έχασε τα αντανακλαστικά της λαμβάνοντας ανάλογα με τις επιδημιολογικές συνθήκες περιοριστικά μέτρα κλιμακωτά και στοχευμένα. Ωστόσο, η έλλειψη μηνύματος και συλλογικού στόχου διέρρηξε την τόσο πολύτιμη πολιτική και κοινωνική αλληλεγγύη της πρώτης φάσης.

Τρανότερη απόδειξη για την έλλειψη μηνύματος και στόχου από το παιχνίδι των αλληλοκατηγοριών που παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται στη δημόσια σφαίρα αυτό τον καιρό δεν υπάρχει. Ελλείψει σαφούς μηνύματος, γύρω από το οποίο θα όφειλαν όλοι να ρυθμίσουν τις συμπεριφορές τους προκειμένου να συγκλίνουν στον ίδιο στόχο, άρχισαν οι διαιρέσεις. Από τη μια οι φιλοκυβερνητικοί να υπερθεματίζουν στο λόγο περί ατομικής ευθύνης και να συμβολοποιούν τη μάσκα στιγματίζοντας τις συμπεριφορές των απείθαρχων νέων ή και νεανιζόντων. Από την άλλη οι αντικυβερνητικοί αμφισβητίες να καταγγέλλουν την αβελτηρία των διοικούντων που άνοιξαν χωρίς σχέδιο τη χώρα για την αύξηση των κρουσμάτων και του ρυθμού διάδοσης του ιού, ενώ αφήνω κατά μέρος την διάδοση ανεπιβεβαίωτων φημών και παραπληροφόρησης ως ειδική κατηγορία.

Γιατί τους τελευταίους 2 μήνες δεν έχουμε ξεκάθαρο μήνυμα και διακηρυγμένο στόχο για το άνοιγμα της χώρας; Περίμενε στα αλήθεια κανείς ότι θα βγαίναμε έξω και δεν θα είχαμε αύξηση των κρουσμάτων ή μήπως ήταν ρεαλιστικό να μην περιμένει νεανικό συνωστισμό στη Μύκονο και τη Χαλκιδική; Όποιος παρακολουθεί τους βασικούς δείκτες στην παγκόσμια εξέλιξη της πανδημίας εύκολα συμπεραίνει ότι παρά το άνοιγμα η Ελλάδα στέκεται αρκετά καλύτερα από τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο μέσο όρο. Το είπε άλλωστε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. Το παιχνίδι των αλληλοκατηγοριών αποπροσανατολίζει από την πραγματικότητα. Όλοι μια ζωή την έχουμε. Και ο πειθαρχημένος μεσήλικας και ο αμφισβητίας νέος. Αντί για αλληλοκατηγορίες ας αλληλοβοηθηθούμε με κατανόηση γιατί όσα έρχονται μαζί θα τα περάσουμε.

Όλου του κόσμου οι Jobs *

* Το παρακάτω άρθρο το γράψαμε συνεργατικά με τον Θόδωρο Καρούνο και δημοσιεύεται στην τρέχουσα έντυπη έκδοση του The Book’s Journal.

Τον τελευταίο καιρό παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται ένας ιδιότυπος, πλην όμως ακήρυκτος, παγκόσμιος διαγωνισμός. Αντικείμενό του είναι η αποτίμηση της συνεισφοράς του πρόσφατα εκλιπόντος Steve Jobs στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και στις ζωές των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν. Στην πλειονότητά τους οι αποτιμήσεις αναφέρονται στο όραμα και τις καινοτομίες του ιδρυτή της Apple καθώς επίσης και σε εμπειρικές ιστορίες από τη χρήση των πλέον δημοφιλών προϊόντων της εταιρίας. Όπως συχνά συμβαίνει με χαρισματικές προσωπικότητες που ξεσηκώνουν πάθη, τις αναφορές αυτού του είδους δεν άργησαν να διαδεχθούν αποτιμήσεις για τις “σκοτεινές” πλευρές του προσωπικού του στυλ διοίκησης και αναλύσεις για επί μέρους όψεις του επιχειρηματικού του στρατηγικού προσανατολισμού που υποτίθεται ότι μετριάζουν, αν δεν επιχειρούν να ακυρώσουν, τη συνολική του εικόνα.

Πέρα από κάθε κοινότοπη υπερβολή, ο Steve Jobs υπήρξε πράγματι ένας πρωτοπόρος της ψηφιακής εποχής που σκέφθηκε κόντρα στο ρεύμα και έφερε ριζικές αλλαγές στην πληροφορική, τη μουσική και την κινητή τηλεφωνία.  Ο τρόπος αντίληψης και η προσήλωσή του στο να κάνει απλές και φιλικές σε όλους τις καινοτομίες στο λογισμικό, τις συσκευές και στα αντίστοιχα περιβάλλοντα χρήσης,  θα αποτελούν σταθερή πηγή έμπνευσης για τις μελλοντικές επινοήσεις των επερχόμενων γενιών. Ιδιαίτερα σήμερα, όπου η διέξοδος από την οικονομική κρίση είναι ένα παγκόσμιο ζητούμενο, η καινοτομία στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της εκπαίδευσης του πολίτη είναι μονόδρομος.

Ανεξάρτητα από το πρόσημο που φέρουν οι κρίσεις και οι επικρίσεις μας, νομίζω πως είναι η σωστή διάγνωση του ευρύτερου περιβάλλοντος που επέτρεψε να ανθήσει το ταλέντο και να καρποφορήσουν οι προσπάθειες του Steve Jobs που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να στρέψει κανείς την προσοχή του. Οι ιδέες, το ταλέντο, το όραμα, η έμμονη δημιουργικότητα όσο και αν είναι αναγκαίες δεν είναι και ταυτόχρονα ικανές συνθήκες για τέτοιας παγκόσμιας κλίμακας επιχειρηματική επιτυχία. Καμία ανακάλυψη δεν συμβαίνει σε επιστημονικό και κοινωνικό κενό. Κανένα ανθρώπινο επίτευγμα δεν είναι απροϋπόθετο.
Για παράδειγμα, το πρωτότυπο ποντίκι για υπολογιστή εφευρέθηκε σε εργαστήριο του Stanford το 1963 και κατοχυρώθηκε ως πατέντα στα τέλη της ίδιας δεκαετίας. Αν αναζητήσει κανείς τα κίνητρα του εφευρέτη του ποντικιού, του Αμερικανού Douglas Engelbart, θα δει ότι είχε εστιάσει την καριέρα του στο να βελτιώσει τον κόσμο που ζούμε μέσα από την αξιοποίηση της συλλογικής ανθρώπινης ευφυίας και έχοντας παράλληλα τη βαθιά πεποίθηση ότι οι υπολογιστές μπορούν να συνδράμουν αποφασιστικά σε αυτή την κατεύθυνση. Όλα αυτά μας φέρνουν στο νου κάτι από την αύρα απ’ όσα διαβάζουμε αυτό τον καιρό για τον Jobs. Πράγματι, σήμερα είναι αυταπόδεικτη η αξία που έχει το ποντίκι. Δεν υπάρχει χρήστης που να μην εκλαμβάνει ως αυτονόητη την αίσθηση  του ελέγχου που του δίνει κατά την αλληλεπίδρασή του με τον υπολογιστή. Ωστόσο, τον καιρό που πρωτοανακαλύφθηκε και για αρκετά χρόνια μετά, η αξία του ποντικιού όχι μόνο δεν εκλαμβάνονταν ως αυτονόητη, αλλά ήταν εξαιρετικά αμφίβολη. Αυτό έπαψε να ισχύει μόνο όταν η Apple κυκλοφόρησε τον Macintosh στα μέσα της δεκαετίας του 1980 συνοδεία της επικαιροποιημένης έκδοσης του Lisa mouse. Προφανώς και ήταν η apple που πιστώθηκε τη διείσδυση και την αποδοχή του ποντικιού. Έχει όμως σημασία να κατανοήσουμε ότι τελικά καμία καινοτομία δεν προκύπτει όσο απρόοπτα φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με την διεπαφή – Graphical User Interface – που επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν με υπολογιστή μέσα από ένα περιβάλλον γραφικών αντί με το να  δίνουν εντολές με κείμενο. Όπως και με το mouse, παρά το γεγονός ότι ήταν και πάλι ο Engelbart που συνέβαλε στα πρώτα βήματα και παρόλο που το Xerox Alto  ήταν o πρώτος προσωπικός υπολογιστής που λειτουργούσε με ποντίκι και οθόνη γραφικών, ήταν ξανά ο Jobs που διείδε την επιχειρηματική αξία και επένδυσε το ταλέντο του στο να καινοτομήσει εξελίσσοντας αυτές τις πρώιμες, και εμπορικά ανεκμετάλλευτες όπως αποδείχθηκε, ανακαλύψεις.

Έχει μεγάλη σημασία να θυμόμαστε ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομίας των ΗΠΑ που παρείχαν το πλαίσιο στον Steve Jobs για να μεγαλουργήσει. Μια οικονομία με επάρκεια φυσικών και ανθρώπινων πόρων, εξαιρετικά ανεπτυγμένες υποδομές, υψηλή παραγωγικότητα, τεράστια καταναλωτική ζήτηση και συνεχείς επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Στο ίδιο πλαίσιο δραστηριοποιούνται και πολλοί άλλοι επιχειρηματίες από όλο τον κόσμο και φυσικά και Έλληνες.  Είναι αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά της οικονομίας των ΗΠΑ που φωτίζουν καλύτερα τη διαδοχική εξέλιξη των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών του Steve Jobs.

Οι ιδέες και το όραμα για τεχνολογική καινοτομία στη μουσική βιομηχανία, την κινητή τηλεφωνία, τις μικροπληρωμές, τους υπολογιστές ταμπλέτες όπως το iPad δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο. Θα μπορούσε και κάποιος Ευρωπαίος επιχειρηματίας να είχε παρόμοιες ιδέες και όραμα. Είναι άραγε η έλλειψη ιδεών, οράματος και θέλησης που εξηγεί γιατί το iPad ή ακόμα και το facebook δεν έγιναν στην Ευρώπη; Είναι μήπως τυχαίο που στην Ευρώπη δημιουργήθηκε, για παράδειγμα, η Nokia και όχι η Apple; Κάτι τέτοιο δεν είναι τυχαίο άλλα σχετίζεται άμεσα με τη φύση της οικονομίας και της κοινωνίας που περιβάλει την επιχειρηματικότητα στις αντίστοιχες χώρες. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ακόμα το γεγονός ότι ο Jobs είχε κατά νου να σχεδιάσει κάτι σαν το iPad πολλά χρόνια πριν αυτό τελικά κυκλοφορήσει στην αγορά.  Γνώριζε από πρίν ότι η κατάλληλη τεχνολογία θα ήταν διαθέσιμη αρκετά χρόνια μετά την αρχική του σύλληψη. Κάπως έτσι άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ένα παιδί που σήμερα ασκείται στα μαθηματικά παίζοντας με μια ταμπλέτα τύπου iPad, που αξιοποιεί συνεργατικά εργαλεία με την παρότρυνση του δάσκαλου ή και του γονέα, αντιλαμβάνεται ήδη με άλλο μάτι τη μαθησιακή διαδικασία. Διαβλέπει νέους ρόλους και ευκαιρίες που αναδύονται. Οι καινοτομίες του μέλλοντος θα είναι γέννημα θρέμμα τέτοιων παιδιών και της παγκόσμιας οικονομίας στην οποία θα πλοηγούνται σαν άλλοι Jobs του κόσμου.

Θεόδωρος Καρούνος, Ερευνητής, ΝETMODE, ΕΜΠ,  http://www.karounos.gr/blog/

Αλέξανδρος Μελίδης,  Πολιτικός επιστήμονας,  https://almelidis.wordpress.com

Για έναν Συμμετοχικό Προϋπολογισμό

Από το Πόρτο Αλέγκρε, το 1989, έως την σημερινή πληθώρα πρωτοβουλιών ανά τον κόσμο, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός έχει εξελιχθεί από μια εναλλακτική ιδέα σε μια δοκιμασμένη πρακτική με καλά αποτελέσματα. Όπως συμβαίνει με όλες τις δυναμικές έννοιες, είναι δύσκολο να ορίσουμε επακριβώς τι είναι.

Επιχειρώντας μια  σύγχρονη αναδιατύπωση της έννοιας, ακόμα ευρύτερη από τον ορισμό της wikipedia, θα λέγαμε ότι Συμμετοχικός Προϋπολογισμός είναι μια διαδικασία απλοποιημένης παρουσίασης των στοιχείων ενός οποιουδήποτε δημόσιου προϋπολογισμού (κρατικού, περιφερειακού, δημοτικού) με πλήρη διαφάνεια ώστε οι πολίτες να παρακολουθούν εύκολα που και πως δαπανάται το δημόσιο χρήμα και έτσι να έχουν ουσιαστική δυνατότητα συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων μέσα από ανοικτή διαβούλευση.

Όπως γίνεται αντιληπτό από την παραπάνω απόπειρα ορισμού, υπάρχουν δύο έννοιες κλειδιά που μπαίνουν ΠΡΙΝ από την συμμετοχή που εύλογα κατέχει κεντρική θέση στην έννοια του συμμετοχικού προϋπολογισμού. Αυτές είναι η ‘απλοποίηση’ και η ‘διαφάνεια’. Τα πρωτογενή στοιχεία ενός, κρατικού ας υποθέσουμε, προϋπολογισμού αποτελούν ένα τεράστιο όγκο δεδομένων. Τα δεδομένα για τις δαπάνες υπάρχουν ανά είδος, κρατική υπηρεσία και με μια σειρά από άλλα κριτήρια.

Ωστόσο, η κωδικοποίηση των δεδομένων γίνεται με τέτοιο τρόπο που ναι μεν μπορεί να εξυπηρετεί τις υπηρεσιακές ανάγκες της διοίκησης, όμως απέχει αρκετά από το να βοηθούν τον πολίτη να καταλάβει τη λογική της ροής των χρημάτων ανά τομέα πολιτικής. Επομένως, η διαφάνεια, η απλοποίηση και, σ’ενα άλλο επίπεδο, η προσβασιμότητα είναι βασικές προϋποθέσεις για έναν συμμετοχικό προϋπολογισμό, είτε αυτός είναι σε διεθνή είτε σε εθνική και τοπική κλίμακα.

Με αυτές τις σκέψεις ξεκινάει αυτές τις ημέρες μια νέα πρωτοβουλία των Εθελοντών Διαδικτύου του ΠΑΣΟΚ για τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό. Ανάμεσα σε άλλα, η πρόκληση της εν λόγω δράσης είναι να προσφέρει ένα εργαλείο γνώσης και διαφάνειας για όλους και παράλληλα να ενδυναμώσει τη φωνή ειδικών ομάδων σε όλη την Ελλάδα (δημόσιοι υπάλληλοι, νέοι, φοιτητές, αγρότες κλπ) αναφορικά με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του δημοσίου χρήματος.