Σήμερα 1 Οκτωβρίου 2020 συμπληρώνονται 10 χρόνια από την έναρξη λειτουργίας της Δι@ύγειας. Η επέτειος είναι μια καλή αφορμή για αναστοχασμό σχετικά με τα 10 προηγούμενα χρόνια του εμβληματικού θεσμού αλλά και για οραματισμό για τα επόμενα 10 χρόνια. Όταν μιλάμε για τη Δι@ύγεια πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι είναι θεσμός με στόχο την ενάσκηση συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων του πολίτη και όχι απλά ένα ακόμα πληροφοριακό σύστημα του Δημοσίου. Η διάκριση αυτή είναι πολύ κρίσιμη για το μέλλον του θεσμού.
Το καλύτερο κείμενο που γνωρίζω να έχει γραφτεί για τη Δι@ύγεια δεν είναι άλλο από την αιτιολογική έκθεση που συνόδευε το τότε σχέδιο νόμου στη Βουλή. Όποιος επιθυμεί να αξιολογήσει τα 10 χρόνια της Δι@ύγειας και να σχεδιάσει τη Δι@ύγεια για το 2030 οφείλει να διαβάσει τις δύο πρώτες παραγράφους της αιτιολογικής έκθεσης. Ας τις θυμηθούμε:
Σκοπός του σχεδίου νόμου, με το οποίο εισάγεται η υποχρέωση ανάρτησης πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων στο Διαδίκτυο, είναι η επίτευξη της μέγιστης δημοσιότητας της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής δράσης. Η ευρεία δημοσιότητα και η πρόσβαση στην πληροφορία που εξασφαλίζουν τα νέα μέσα διαδικτυακής επικοινωνίας διασφαλίζουν τη διαφάνεια της κρατικής δράσης και κατ’ αποτέλεσμα την υπευθυνότητα, την ευθύνη και τη λογοδοσία από την πλευρά των φορέων άσκησης της δημόσιας εξουσίας.
Η ευρεία διαδικτυακή δημοσιότητα ενισχύει τις πραγματικές δυνατότητες των πολιτών να απολαύσουν και να ασκήσουν τα συνταγματικά τους: πρωτίστως το δικαίωμα πληροφόρησης, όπως αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 Α παρ. 1 του Συντάγματος, και συνακόλουθα και τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα που συναρτώνται με ή και εξαρτώνται από την πληροφόρηση αυτή, όπως το δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας, της συμμετοχής στην κοινωνική, οικο νομική και πολιτική ζωή (άρθρο 5 παρ. 1 Σ) αλλά και το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας (άρθρο 5 Α παρ. 2 Σ).
Δεν είναι ασήμαντα όσα πέτυχε η Δι@ύγεια στα 10 πρώτα της χρόνια. Ας σταχυολογήσουμε μερικά:
- Αύξησε την πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία σχετικά με τις δράσεις της κυβέρνησης και της δημόσιας διοίκησης
- Συνέβαλε ως ένα βαθμό στην αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων σχετικά με την ανάγκη δημοσίευσης της δράσης όσων ασκούν δημόσια εξουσία
- Έθεσε τα θεμέλια μιας κουλτούρας ανοιχότητας στα στελέχη του δημοσίου που επιφορτίζονται με τη λειτουργία τους
- Αποτελεί εργαλείο δουλειάς για αρκετούς δημοσιογράφους
Αρκούν τα παραπάνω για να πούμε ότι, με μια γενναία λειτουργική αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος που υποστηρίζει το θεσμό, η Δι@ύγεια υπηρετεί το σκοπό της; Όχι. Στα 10 χρόνια που μεσολάβησαν μπορεί η Δι@ύγεια να συνέβαλε στην αύξηση της διαφάνειας, όμως έχει πολλά ακόμα να πετύχει σε θέματα υπεύθυνης διακυβέρνησης, λογοδοσίας και δημόσιας συμμετοχής.
Πως θα γίνουν αυτά έως το 2030; Κάπως έτσι:
- Με την πλήρη χαρτογράφηση και εξάλειψη όλων εκείνων των διατάξεων (συμπεριλαμβανομένων των COVID 19 ρυθμίσεων) που συνιστούν εξαιρέσεις από τον καινοτόμο κανόνα που ορίζει την ανάρτηση στο Διαδίκτυο ως όρο ισχύος της πράξεως/αποφάσεως
- Με τη μελετημένη επέκταση του πεδίου εφαρμογής ώστε να συμπεριλαμβάνονται και έγγραφα όπως μελέτες, σημειώματα και εισηγήσεις τα οποία ενημερώνουν και οδηγούν στη έκδοση άλλων πράξεων και τη λήψη αποφάσεων. Η Δι@ύγεια μπορεί να ανασχεδιαστεί ώστε να είναι και σύστημα evidence based policy.
- Με τη μελετημένη επέκταση των υπόχρεων φορέων ώστε να καλύπτονται δεδομένα ή και έγγραφα ιδιωτικών επιχειρήσεων οι δράσεις των οποίων επηρεάζουν το δημόσιο συμφέρον ιδίως σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υγείας, περιβάλλοντος και δημόσιας ασφάλειας
- Με τη μελετημένη θεσμική συλλειτουργία με θεσμούς δημόσιας συμμετοχής όπως είναι η δημόσια διαβούλευση επί σχεδίων νόμων και τη συνακόλουθη τεχνολογική διαλειτουργία με το αντίστοιχο πληροφοριακό σύστημα opengov.gr
Αλέξανδρος Μελίδης 